ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ

Συναισθηματική Νοημοσύνη

Η λογική της καρδιάς!

Από την Κατερίνα Παλαμήδη

Ανακαλύψτε τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη, ποια είναι τα οφέλη της και με ποιο τρόπο μπορείτε να μεγαλώσετε χαρούμενα και ισορροπημένα παιδιά!

Η θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης (EmotionalQuota) έχει τραβήξει τα φώτα των επιστημόνων στο διάβα του 20ού αιώνα, καθώς έγινε ευρέως γνωστή από τον ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Dr. Goleman.  Ο εν λόγω επιστήμονας, έπειτα από μια σειρά ερευνών, κατέληξε στο συμπέρασμα πως η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) αποδεικνύεται περισσότερο σημαντική (κατά 80%) για την επιτυχημένη πορεία ενός ατόμου, ιδιαίτερα στον επαγγελματικό τομέα, σε σύγκριση με τον δείκτη νοημοσύνη IQ (IntelligenceQuota), ο οποίος καταλαμβάνει μόνο το 20% της επιρροής. Τι είναι, όμως, τελικά η συναισθηματική νοημοσύνη;

Ανακαλύψτε το EQ!

Συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα ενός ατόμου να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματά του, να γνωρίζει με ποιο τρόπο επηρεάζουν τη συμπεριφορά του, να ξέρει πώς να τα διαχειρίζεται, αλλά και πώς να τα εκφράζει. Ακόμη, το άτομο μπορεί να διαφωνεί με το περιβάλλον του χωρίς να συγκρούεται, ενώ παράλληλα είναι σε θέση να κατανοεί ακόμη και τα συναισθήματα των άλλων. Εν ολίγοις, το άτομο που έχει αναπτύξει τη συναισθηματική νοημοσύνη, έχει καταφέρει να συνδέσει τον νου με την καρδιά του και να σκέφτεται με τη λογική της καρδιάς! Το EQ είναι μία ικανότητα την οποία μπορούν να αναπτύξουν όλα τα παιδιά, μεγαλώνοντας στο κατάλληλο περιβάλλον κι έχοντας τα κατάλληλα ερεθίσματα. Μάθετε τα χαρακτηριστικά τα οποία διαθέτουν οι άνθρωποι που έχουν αναπτύξει τη συναισθηματική νοημοσύνη και δώστε στο μικρό σας ένα εργαλείο που θα το βοηθήσει να ακολουθήσει μια πορεία ζωής με ισορροπία αλλά και επιτυχία. 

Βοηθήστε το παιδί σας να γνωρίσει το συναισθηματικό του κόσμο, αλλά και να τον διαχειρίζεται με αυτογνωσία !

Ένας από τους ερευνητές αυτής της νέας γενιάς παιδιών είναι ο συγγραφέας Λι Κάρολ. Ο Λι Κάρολ μέτρησε το μέγεθος, το χρώμα, το σχήμα και την ένταση της φωτεινότητας της αύρας αυτών των παιδιών και σε συνεργασία με τη γυναίκα του, Τόμπερ Τζαν, έγραψε το βιβλίο «Παιδιά σε βαθύ μπλε», των εκδόσεων «Κρύων», όπου μια σειρά από ομιλητές, συγγραφείς και επιστήμονες μιλά για τη χαρισματική αυτή γενιά! Σύμφωνα με την εν λόγω μέτρηση, τα παιδιά Ίντιγκο διέφεραν όχι μόνο ως προς το χρώμα και την έκφραση της αύρας τους, αλλά και ως προς τα γνωρίσματά τους. Ανακάλυψαν, λοιπόν, πως αυτά τα παιδιά έχουν κάτι χαρισματικό. Ας το ανακαλύψουμε μαζί τους!

Χαρακτηριστικά ζωής...

Τα χαρακτηριστικά που διαθέτει και τα οφέλη που αποκομίζει το άτομο που έχει αναπτυγμένη τη συναισθηματική νοημοσύνη είναι τα εξής:

Ξέρει καλά πώς να επικοινωνεί με τον κοινωνικό του περίγυρο και με ποιο τρόπο να γνωστοποιεί τις προθέσεις του.

Τέλος, το άτομο που έχει αναπτύξει συναισθηματική νοημοσύνη, έχει τη στόφα ενός ηγέτη και είναι αισιόδοξο για τη ζωή!


Μέθοδοι Ανάπτυξης

Μπορείτε κι εσείς να δώσετε χώρο έκφρασης και το περιθώριο στο παιδί σας να αναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη, καθώς αυτή την ικανότητα έχουν εν δυνάμει όλα τα παιδιά. Ο δικός σας ρόλος είναι να του παρέχετε το κατάλληλο περιβάλλον και να χρησιμοποιήσετε την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση, που θα το βοηθήσει να αποκτήσει αυτεπίγνωση και αυτοέλεγχο.

Τα συναισθήματά μας δεν είναι τίποτα άλλο από το αποτέλεσμα πεποιθήσεων και προτύπων σκέψης. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα γεγονός –ένα ερέθισμα–, το φιλτράρουμε μέσα από το προσωπικό μας σύστημα πεποιθήσεων και συμπερασμάτων για τη ζωή, για τους άλλους και για τον ίδιο μας τον εαυτό. Ανάλογα, λοιπόν, με τον τρόπο με τον οποίο το ερέθισμα συνδέεται με τα πρότυπα σκέψης μας, ανασύρονται τα συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας, θυμού, ή και ασφάλειας, ηρεμίας, και τα λοιπά. Το συναίσθημα είναι ένας οδοδείκτης που αναβλύζει από μέσα μας για να μας μεταφέρει ένα μήνυμα για εμάς, για τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και για τις βαθιές μας επιθυμίες. Όταν τα συναισθήματά μας είναι θετικά, τότε αυτό δεν μας δημιουργεί πρόβλημα. Όταν όμως είναι αρνητικά, τότε είναι σημαντικό να ανακαλύπτουμε τα αίτια του συναισθήματος και πώς αυτό συνδέεται με πρότυπα σκέψεων τα οποία δεν διευκολύνουν τη ζωή μας και τη σχέση μας με τον εαυτό μας και τους άλλους ανθρώπους.

Τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει όλα τα πρότυπα σκέψης τους γιατί ακόμα κοινωνικοποιούνται και αναπτύσσουν το φίλτρο τους μέσα από την έκθεσή τους στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Παρ’ όλα αυτά, από τη στιγμή που γεννιούνται και σταδιακά προς τη νηπιακή ηλικία, καθώς κοινωνικοποιούνται, αναπτύσσουν μηχανισμούς με τους οποίους συνδέονται οι ανάγκες τους και οι επιθυμίες τους. Είναι σημαντικό λοιπόν, παράλληλα με τα πρότυπα διαπαιδαγώγησης και ενώ ένα παιδί αναπτύσσει την προσωπικότητά του, να έρχεται παράλληλα σε επαφή με τα συναισθήματα που προκαλούνται από διάφορα ερεθίσματα. Να μη νιώθει ντροπή ή αμήχανα γι’ αυτά, αλλά να αποτελούν αφορμή για εποικοδομητικές λύσεις και ανάπτυξη της αυτοδυναμίας και αυτοκυριαρχίας του.

Συζητάτε συχνά με το μικρό σας και εκφράζετε χωρίς δισταγμό τα συναισθήματά σας, δίνοντας το καλό παράδειγμα για την έκφραση και τη σωστή διαχείριση των συναισθημάτων του. Όταν δει εσάς τους ίδιους να εκφράζετε όσα νιώθετε και να είστε αυθεντικοί, τότε με τη σειρά του θα μάθει να εκφράζει τα δικά του συναισθήματα, θεωρώντας το κάτι φυσικό. Είναι σημαντικό, όμως, να αποφεύγετε να εκφράζετε επιθετικότητα, όπως και άλλα χαρακτηριστικά τα οποία ενεργοποιούν περισσότερο συναισθήματα φόβου και ανασφάλειας  για το παιδί σας. Ακόμα και σε περιπτώσεις που θυμώσετε με κάτι ή μιλήσετε πιο έντονα, είναι σημαντικό μετά να εξηγήσετε στο παιδί σας τα συναισθήματά σας και να το βοηθήσετε να κατανοήσει ότι η ευθύνη για τα συναισθήματά μας, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο τα διαχειριζόμαστε είναι δική μας. Δεν ευθύνεται κανείς άλλος για τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε και νιώθουμε για τις καταστάσεις γύρω μας. Έτσι, θα κατανοήσει ότι δεν φταίει για τον δικό σας θυμό, αλλά και κανείς άλλος δεν ευθύνεται για τον δικό του. Αυτή η πεποίθηση αναπτύσσει μία υγιή προσωπικότητα που αναγνωρίζει τα συναισθήματά της, τα αποδέχεται, αναλαμβάνει την πλήρη ευθύνη αυτών και επιλέγει πώς θα τα διαχειριστεί! Μέσω αυτής της διαδικασίας, το παιδί μαθαίνει πώς να στρέφεται στον εσωτερικό του κόσμο και να ανακαλύπτει ακόμα και τα αίτια των συναισθημάτων του και των προτύπων συμπεριφοράς που υιοθετεί.


 

Όσο πιο «δεμένα» είναι τα παιδιά μαζί σας, ενώ παράλληλα χρησιμοποιείτε αυτόν τον καλό δεσμό προς όφελός τους και όχι ως πρόφαση για να επιβάλλετε τον δικό σας τρόπο σκέψης, τα μικρά σας θα δυναμώνουν συναισθηματικά και θα είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής.

Να έχετε εμπιστοσύνη στο παιδί σας και να πιστεύετε ότι είναι ικανό να δώσει λύσεις στα θέματα που προκύπτουν. Συχνά, οι γονείς ασυνείδητα υποτιμούν τα παιδιά τους ως προς τη νοημοσύνη τους, τις ικανότητές τους και το δικαίωμά τους να κάνουν επιλογές. Ασυνείδητα ή και συνειδητά, κάποιοι θεωρούν το παιδί τους προέκταση του εαυτού τους και των επιλογών τους. Οι γονείς είναι φυσικό μέχρι μία ηλικία να φροντίζουν για την ασφάλεια και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Αυτό που δεν είναι φυσιολογικό είναι να κατακερματίζουν τα παιδιά τους καθιστώντας τα ανίκανα και εξαρτημένα από εκείνους. Αφήστε τα να κάνουν λάθη και να αποκτούν εμπειρία μέσα από αυτά. Εάν τα κλείσετε σε μια «γυάλα» δίχως ερεθίσματα, αλλά και χωρίς συναίσθημα, το πιο πιθανό είναι να αποκοπούν από τον έξω κόσμο. Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης βοηθάει τα παιδιά να είναι αυτοδύναμα και να αναλαμβάνουν την ευθύνη του εαυτού τους.

Έχετε ανοιχτά τα μάτια σας και όχι μόνο τα αφτιά σας, γιατί πολλές φορές τα παιδιά εκφράζουν συναισθήματα μέσα από τις πράξεις τους και όχι μέσα από τα λόγια τους. Αποκτήστε επίγνωση των συναισθημάτων του μικρού σας, ανάλογα με την περίσταση, και κατανοήστε τα. Επιπλέον, το πιο σπουδαίο είναι να βοηθάτε το παιδί σας να συνειδητοποιεί και να κατονομάζει τα συναισθήματά του. Με αυτόν τον τρόπο αποκτά επίγνωση αυτών. Το επόμενο βήμα, όταν το βλέπετε στενοχωρημένο ή θυμωμένο, είναι να το βοηθάτε να βρει τρόπους έκφρασης και διαχείρισης των συναισθημάτων του, για παράδειγμα, μέσα από τη ζωγραφική ή τη μουσική. Αυτή η διαδικασία χρειάζεται να διαπνέεται από τη διάθεση συνεργασίας και των δυο σας, αλλά και από τη διάθεση, από την πλευρά σας, να βάλετε το λιθαράκι σας στην εύρεση λύσεων. Μην ξεχνάτε, όμως, πως οι λύσεις αυτές χρειάζεται να είναι πάντα σύμφωνες με τους κανόνες που έχετε ορίσει εσείς οι γονείς μέσα στο σπίτι. Ακόμα κι όταν θέτετε όρια μέσα στο σπίτι, είναι πολύ χρήσιμο και σημαντικό για τη μεταξύ σας σχέση να εξηγείτε στο παιδί σας γιατί το κάνετε και με ποιο τρόπο σκέφτεστε. Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού σας βρείτε τον τρόπο επικοινωνίας που θα το βοηθήσει να κατανοήσει και όχι απλώς να εκτελέσει τις εντολές σας.

Σημαντικό, επίσης, είναι να υπάρχει ευελιξία, ώστε να δοκιμάζονται διάφορες λύσεις για τα όποια προβλήματα, ώστε το ίδιο το παιδί να μπαίνει στη διαδικασία να αξιολογεί τα αποτελέσματα και να επιλέγει τον τρόπο δράσης του.

Δίνετέ του χώρο για να εκφράζεται, αλλά και να έρχεται αντιμέτωπο με τα δικά του συναισθήματα. Όταν φορτίζεται συναισθηματικά, μπορείτε να του δίνετε τον χρόνο που χρειάζεται για να ισορροπεί μέσα του. Είναι σημαντικό να στηρίζουμε το παιδί όταν δεν αισθάνεται καλά, όμως αυτό διαφέρει πολύ από το να προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να «κουκουλώσουμε» το συναίσθημα και τα αίτιά του, γιατί δεν είναι ευχάριστο για εμάς ένα παιδί που είναι θυμωμένο, λυπημένο ή γκρινιάζει. Στο πλαίσιο στήριξης ενός παιδιού, σημαντικό ρόλο έχει η συζήτηση και η κατανόηση των αιτιών που οδηγούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ή σε ένα δυσάρεστο συναίσθημα.

Μην αποδοκιμάζετε ποτέ το μικρό σας όταν εκφράζει συναισθήματα θυμού, λύπης ή φόβου, και μην έχετε κριτική στάση απέναντι στα συναισθήματά του με εκφράσεις όπως:

«Είσαι μεγάλο παιδί για να κλαις ή να θυμώνεις» ή «Δεν είναι σωστό να θυμώνεις ή να στενοχωριέσαι/Είναι λάθος να θυμώνεις ή να στενοχωριέσαι». Επίσης, η απειλή ή η τιμωρία για τα συναισθήματά τους δεν βοηθάει τα παιδιά να αναγνωρίσουν ή να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Για παράδειγμα, εάν θα πείτε στο παιδί σας «Εάν κρατάς μούτρα/είσαι λυπημένος/είσαι θυμωμένος, δεν θα πάμε βόλτα ή δεν θα σε πάω στο πάρτι», το παιδί δεν έρχεται σε επαφή με τον εσωτερικό του κόσμο. Το μόνο που καταλαβαίνει είναι ότι πρέπει να αλλάξει τρόπο συμπεριφοράς, να καταπνίξει τα συναισθήματά του και να κάνει ό,τι του λέτε, προκειμένου να το ανταμείψετε με κάτι που είναι σημαντικό για εκείνο. Η διαχείριση των συναισθημάτων χρειάζεται να γίνετε από το ίδιο το παιδί και όχι από τους γονείς. Φροντίστε να αντιμετωπίζετε ακόμη και τα έντονα συναισθήματα των λιλιπούτειων φίλων μας ως αφορμή για οικειότητα, για συζήτηση, αλλά και για μια νέα εμπειρία ζωής! Πλησιάζετέ το πάντα με αγάπη και συμπόνια, δίχως να έχετε διάθεση παρεμβολής ή επίκρισης.

Κατανοήστε τα συναισθήματα του παιδιού σας, όμως ταυτόχρονα θέστε τα όρια συμπεριφοράς του. Είναι λογικό ότι το να κατανοούμε τα συναισθήματα ενός παιδιού δεν σημαίνει ότι μπορούμε να του επιτρέψουμε, για παράδειγμα, συμπεριφορές βίας προς ένα άλλο παιδί ή να σπάει όλα τα γυαλικά του σπιτιού. Εξάλλου, τις περισσότερες φορές που αναπτύσσονται βίαιες συμπεριφορές από ένα παιδί, κάπου τις έχει δει να συμβαίνουν. Ωφέλιμο είναι να έχετε κάποιες στρατηγικές επίλυσης των προβλημάτων. Οι στρατηγικές αυτές, όμως, δεν πρέπει να εμπεριέχουν τιμωρία, βία ή οποιαδήποτε μορφή εκβιασμού. Αντιθέτως, χρειάζεται να εφαρμόζονται με σεβασμό προς το παιδί.


 

Αγοράστε βιβλία στο μικρό σας τα οποία παραθέτουν και εξηγούν τα διάφορα είδη συναισθημάτων. Υπάρχουν, για παράδειγμα, βιβλία για παιδιά τα οποία πραγματεύονται τον θυμό, τη ζήλια, την αγάπη και τα λοιπά, και μέσα από αυτά μπορούν οι μικροί μας φίλοι να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν δικά τους συναισθήματα.

Συχνά, ακούμε γονείς να λένε ότι όλα αυτά δεν είναι σημαντικά, ότι δεν μπορούν να τα κάνουν πράξη, ή ακόμα ότι κι εκείνοι δεν μεγάλωσαν έτσι και μια χαρά ζουν και είναι καλά. Συνήθως, οι άνθρωποι αυτοί, εξαιτίας των δικών τους προβλημάτων, δεν έχουν την όρεξη να ασχοληθούν τόσο βαθιά με τη διαπαιδαγώγηση του  παιδιού τους ή φοβούνται ότι δεν θα τα καταφέρουν. Πολύ πιθανό, επίσης, είναι οι ίδιοι να μην έχουν αναπτύξει τη συναισθηματική τους νοημοσύνη και να είναι αμήχανο και δύσκολο γι’ αυτούς να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματα του παιδιού τους όταν εκείνοι δεν είναι σε επαφή ουσιαστικά με τα δικά τους συναισθήματα. Πολλές φορές, μάλιστα, γονείς που υποστηρίζουν ότι εκείνοι δεν είχαν τέτοια μεταχείριση από τους δικούς τους γονείς και μια χαρά μεγάλωσαν και τα κατάφεραν, είναι άνθρωποι που έχουν ξεχάσει τις παιδικές τους ανάγκες αλλά και πώς αισθανόντουσαν όταν δεν είχαν μία ανάλογη μεταχείριση. Για την ακρίβεια, ίσως να θυμούνται, μα δεν έχουν επίγνωση του πώς αυτή η μεταχείριση μπορεί να τους απέτρεψε από την ανάπτυξη της δικής τους συναισθηματικής νοημοσύνης και του αντίκτυπου που μπορεί να είχε αυτό στις κοινωνικές τους σχέσεις.

Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι, από τη στιγμή που ενηλικιώνονται και απομακρύνονται από την οικογενειακή τους φωλιά, έχουν πάντα την επιλογή να διαφοροποιηθούν και να κάνουν διαφορετικές επιλογές στη ζωή τους. Μπορούν ακόμα και μέσα από την αυτογνωσία να ανακαλύψουν τα συναισθήματά τους, τα αίτια αυτών, τα πρότυπα σκέψης που υιοθέτησαν, και τα λοιπά. Τι υπέροχο, όμως, που  θα ήταν οι γονείς από μικρή ηλικία να προσφέρουν αυτό το δώρο στο παιδί τους, ώστε να το βοηθήσουν να αναπτυχθεί συναισθηματικά με τον καλύτερο τρόπο που εκείνο θα επιλέξει! Εξάλλου, μεγαλώνοντας ένα παιδί και βοηθώντας το να αναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη, ερχόμαστε εμείς οι ίδιοι, φυσικά, σε επαφή με τον δικό μας εσωτερικό κόσμο και με τους μηχανισμούς σκέψης που διαθέτουμε. Η διαπαιδαγώγηση είναι πάντα μία επιμορφωτική και μεταμορφωτική διαδικασία για όλα τα μέλη της οικογένειας, εάν επιλέξουμε πραγματικά να τη δούμε με αυτόν τον τρόπο.  

Συναισθηματική Νοημοσύνη VS Διανοητική Νοημοσύνη!

Η συναισθηματική νοημοσύνη δεν συνδέεται με τη διανοητική νοημοσύνη, καθώς έχει παρατηρηθεί, έπειτα από σχετικές έρευνες, πως άνθρωποι με «κοινό» νου έχουν διαπρέψει στις σχέσεις τους, ενώ αρκετοί άνθρωποι που έχουν κριθεί πανέξυπνοι, δεν είναι ισορροπημένοι στην προσωπική τους ζωή.

Η διανοητική νοημοσύνη είναι μια εκ γενετής ικανότητα του ανθρώπου, η οποία εξελίσσεται με τα χρόνια, ενώ η συναισθηματική νοημοσύνη είναι επίκτητη και μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Γι’ αυτό, σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεται το παιδί σας, μπορείτε να του δώσετε τα κατάλληλα ερεθίσματα για να αναπτυχθεί… συναισθηματικά!

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό «Γονείς εν Δράσει».

Είστε ελεύθεροι να αναδημοσιεύσετε ολόκληρο ή μέρος του άρθρου με την προϋπόθεση να αναφέρεται το όνομα του αρθρογράφου και η πηγή (www.aeithalia.gr).