ΓΟΝΕΙΣ & ΠΑΙΔΙ 

"Ευχαριστώ" & "Συγγνώμη" 

Δύο λέξεις κλειδιά!

Από την Κατερίνα Παλαμήδη

Βοηθήστε το παιδί σας να μάθει και κυρίως να κατανοήσει σε βάθος δύο πολύ σημαντικές λέξεις, οι οποίες εκφράζουν αληθινό σεβασμό και εκτίμηση προς τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Δύο από τις πιο ουσιαστικές λέξεις που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας, ανάλογα με την περίσταση και στο πλαίσιο επικοινωνίας μας με τους ανθρώπους, είναι το «ευχαριστώ» και το «συγγνώμη»! Σημασία δεν έχει το παιδί σας να μάθει μόνο ποιοι είναι οι σωστοί και αποδεκτοί τρόποι συμπεριφοράς για μια αρμονική συνύπαρξη στο κοινωνικό σύνολο και να τους υιοθετήσει, μα να κατανοήσει σε βάθος –όσο είναι δυνατόν– την ουσιαστική σημασία ορισμένων εννοιών και τρόπων συμπεριφοράς, μα και τον λόγο που αυτοί διευκολύνουν τη ζωή μας και μας βοηθούν να αναπτύσσουμε υγιείς σχέσεις.

Η κατανόηση στην πράξη...

Υπάρχουν μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να κάνετε πιο εύκολη τη διαδρομή αυτής της κατανόησης. Ακολουθήστε τους, λοιπόν, και απολαύστε νέες εμπειρίες με το παιδί σας!

Απαράβατος «κανόνας» για να μπορέσει το παιδί σας να κατανοήσει και να εκπαιδευτεί στο να χρησιμοποιεί αυτές τις δυο πολύτιμες εκφράσεις, είναι να βλέπει πρώτα εσάς να τις χρησιμοποιείτε απλόχερα και στη μεταξύ σας σχέση, όπως και στη δική σας σχέση με το υπόλοιπο περιβάλλον. Φροντίστε, λοιπόν, να γίνετε πρώτα μαθητές και μετά δάσκαλοι, διότι τα παιδιά μαθαίνουν τη ζωή μέσα από τις πράξεις και τα λόγια των ανθρώπων που βρίσκονται στο στενό οικογενειακό τους περιβάλλον. Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι διδάσκουμε με το 90% των πράξεών μας και με το 10% των λόγων μας. Επιπλέον, με την επανάληψη το παιδί θα καταφέρει να συνδέσει την κάθε λέξη που ακούει με μια κατηγορία πράξεων ή με μια συγκεκριμένη κατάσταση.

Μη σπαταλάτε τον χρόνο σας μόνο με το να του διδάσκετε τη θεωρία, αλλά τολμήστε να του λέτε «ευχαριστώ» όταν σας προσφέρει κάτι ή κάνει μία όμορφη πράξη για εσάς, και «συγγνώμη» όταν αντιλαμβάνεστε πως κάτι που κάνατε ή είπατε το ενόχλησε. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί σας θα είναι σε θέση να συνδέσει ακόμη και το συναίσθημα με τη λέξη. Δηλαδή, με τον καιρό, θα κατανοήσει πως όταν νιώθουμε ευγνωμοσύνη για μια πράξη που κάνει κάποιος για εμάς, του λέμε «ευχαριστώ». Αντιθέτως, όταν αισθανόμαστε ότι πληγώσαμε, κάναμε κάτι που στενοχώρησε ή ενόχλησε άθελά μας έναν άλλον άνθρωπο, τότε είναι καλό να του ζητάμε «συγγνώμη», ενώ ταυτόχρονα δηλώνουμε τη λύπη μας που δεν κατανοήσαμε την επίδραση της πράξης αυτής στον συναισθηματικό του κόσμο.

Μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία, χρειάζεται το παιδί σας να κατανοήσει πως δεν λέμε «συγγνώμη» ή «ευχαριστώ» όταν μας το ζητούν ή μας υποχρεώνουν, αλλά επειδή πραγματικά νιώθουμε ότι έχει σημασία και αξία να κάνουμε κάτι τέτοιο. Είναι σημαντικό για ένα παιδί να κατανοήσει ότι όταν λέμε «ευχαριστώ», αισθανόμαστε ευχαριστημένοι για την εξυπηρέτηση που έκανε κάποιος για εμάς, για το δώρο που μας προσέφερε, που είναι μια ευγενική χειρονομία καλής θέλησης προς εμάς, για τη διευκόλυνση που δεχόμαστε, για την υλική προσφορά, για τη συναισθηματική ή πνευματική στήριξη, και τα λοιπά. Η λέξη «συγγνώμη» προέρχεται από το  «συν+γιγνώσκω», δηλαδή «έχω την ίδια γνώμη με κάποιον», «αλλάζω γνώμη», «μετανοώ». Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι λέγοντας «συγγνώμη» ένα παιδί αλλάζει τις απόψεις του απαραίτητα γύρω από ένα θέμα. Είναι σημαντικό να στηρίζει τη γνώμη του, εκτός κι αν επιλέγει το ίδιο να το δει διαφορετικά. Παρ’ όλα αυτά, όμως, μπορεί να αναγνωρίσει ότι το πρότυπο συμπεριφοράς που χρησιμοποίησε, ενδέχεται να πλήγωσε ή να προσέβαλε κάποιον. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, είναι καλό να εμφυσήσετε στο παιδί σας ότι οι άνθρωποι μπορούμε να διαφωνούμε, να μην είμαστε ίδιοι, να έχουμε διαφορετικά «θέλω» και ανάγκες, και να ασπαζόμαστε διαφορετικές ιδέες, αλλά ο τρόπος με τον οποίο συσχετιζόμαστε με τους γύρω μας και προβάλλουμε τις απόψεις μας, ή ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τη συμπεριφορά μας και τα συναισθήματά μας απέναντι στους άλλους είναι σημαντικό να αποπνέει σεβασμό προς εκείνους.

Τα όρια για να ειπωθεί ή όχι μία από τις δύο λέξεις  ίσως να μην είναι ευδιάκριτα για το μικρό σας αρχικά. Στην προσχολική ηλικία, ένα παιδί πραγματοποιεί ηθικές κρίσεις βασισμένες αποκλειστικά στις συνέπειες μιας πράξης του (π.χ. τιμωρία-αμοιβή-ευχαρίστηση-δυσαρέσκεια), καθώς τα ηθικά κριτήρια καθορίζονται, ως επί το πλείστον, από τα ισχυρά πρόσωπα του περιβάλλοντός του, δηλαδή τους γονείς. Στα πρώτα χρόνια της σχολικής του ηλικίας, ένα παιδί πραγματοποιεί ηθικές κρίσεις βασισμένες κυρίως στα πρότυπα και στις προσδοκίες των ισχυρών προσώπων στη ζωή του. Κρίνει ως ηθικό ό,τι είναι αποδεκτό, επιδοκιμάζεται  ή επαινείται από την κοινωνική ομάδα. Εσείς, δείξτε κατανόηση σε όλα τα στάδια της ανάπτυξής του βοηθώντας το να δημιουργήσει το προσωπικό του προφίλ.


 

Τα παιδιά μιμούνται τους γονείς και τον περίγυρό τους. Όταν ένα παιδί ξεκινάει να χρησιμοποιεί λεξούλες και μαθαίνει να μιλάει, μπορεί για μια περίοδο να επαναλαμβάνει κάποιες λέξεις, διάφορες ώρες της ημέρας. Ως εκ τούτου, ενδέχεται να το ακούτε να χρησιμοποιεί τις λέξεις «ευχαριστώ» ή «συγγνώμη» σε καταστάσεις όπου αυτό δεν είναι απαραίτητο. Σε αυτήν την περίπτωση, μην αποθαρρύνετε το παιδί σας. Είναι η χαρά του που βρήκε ένα καινούργιο «παιχνίδι» και ανακάλυψε μια καινούργια λέξη που του έχει τραβήξει την προσοχή. Μπορείτε απλώς, εάν το ακούσετε να λέει «ευχαριστώ» ή «συγγνώμη» σε μια περίπτωση που δεν αρμόζει, να του υπενθυμίζετε υπομονετικά πότε χρησιμοποιούμε αυτές τις λέξεις. Μην ξεκινήσετε την πρότασή σας με το «Μη», με το «Δεν» και με το «Όχι». Αυτές οι λέξεις είναι συνδεδεμένες με την απαγόρευση και την άρνηση. Συντονίστε το νοητικό του με μια θετική δήλωση όπως «Συγγνώμη λέμε όταν κάνουμε ή λέμε σε κάποιον κάτι που τον ενοχλεί. Τώρα δεν έκανες κάτι τέτοιο, έτσι δεν είναι;»

Συνειδητοποιήστε ότι  το παιδί είναι ακόμα μικρό και πως τώρα μαθαίνει τα σημαντικά μαθήματα της ζωής. Φροντίστε να βλέπετε θετικά το μέλλον και μην κάνετε νοητικές προβολές, διατηρώντας την πεποίθηση ότι, επειδή έκανε κάτι ή συμπεριφέρθηκε με κάποιον τρόπο στα τρία του χρόνια, έτσι θα είναι και μετά την ενηλικίωσή του.

Μια διαδραστική διδασκαλία!

Ένας τρόπος για να παίξετε και να μεταφέρετε αξίες ζωής στο παιδί σας είναι μέσω ενός παιχνιδιού ρόλων. Εκτός από τα καθημερινά αυθόρμητα σκετσάκια, μπορείτε να προσκαλείτε το μικρό σας να παίζει μαζί σας. Για παράδειγμα, μπορείτε να του πείτε: «Έλα τώρα να παίξουμε ένα παιχνίδι, εάν θέλεις» και όταν σας πλησιάσει, να του εξηγήσετε πως σκοπός του παιχνιδιού είναι κάθε φορά που κάποιος από τους δυο κάνει μια κίνηση ή λέει κάτι, να μαντεύει ο άλλος εάν χρειάζεται να πει «συγγνώμη», «ευχαριστώ» ή τίποτα από τα δύο.

Αρχικά, ξεκινήστε εσείς, για να διευκολύνετε το μικρό σας και φροντίστε, σε πρώτη φάση, οι περισσότερες κινήσεις σας να «απαιτούν» κάποια από τις δυο λέξεις, ώστε να μάθει να τις διαχωρίζει. Ύστερα, αρχίστε να αναπτύσσετε την ικανότητά του να διακρίνει  πότε χρειάζεται να λέει κάποια από αυτές τις λέξεις, ή δεν χρειάζεται καθόλου, ώστε να λάβει το μήνυμα πως δεν υπάρχει λόγος να τις χρησιμοποιεί με το παραμικρό.

Είναι χρήσιμο να επικοινωνείτε με το παιδί σας κατά τη διαδικασία του παιχνιδιού και κάθε φορά που παίρνετε μια πρωτοβουλία, να το ρωτάτε πώς αισθάνεται. Στη συνέχεια, πείτε του και εσείς πώς νιώθετε κάθε φορά που κάνει κάτι εκείνο. Αρχικά, αξιοποιήστε οικεία αντικείμενα, όπως τα παιχνίδια του, προκειμένου να εξοικειωθεί πιο εύκολα με τη διαδικασία.

Χρειάζεται να υπολογίζετε το παιδί σας ως μία ύπαρξη που είναι ικανή να συνάπτει κοινωνικές σχέσεις, και όχι να τα κάνετε όλα εσείς γι’ αυτό. Όταν το παιδί βρίσκεται σε μία φάση που μπορεί και επικοινωνεί λεκτικά με το περιβάλλον του, μπορείτε όταν πάτε, για παράδειγμα, σε ένα μαγαζί και ψωνίσετε κάτι γι’ αυτό, να στέκεστε δίπλα του και να το βοηθήσετε να κάνει εκείνο τη συναλλαγή με τον πωλητή, ενθαρρύνοντάς το να πει «ευχαριστώ» όταν θα του προσφέρουν το αντικείμενο.

Όταν το παιδί έχει πλέον φτάσει σε μία ηλικία που μιλάει και επικοινωνεί καθαρά με το περιβάλλον του και δεν θέλει να φερθεί με ευγένεια, προσπαθήστε να βρείτε ποια συναισθήματα ή σκέψεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά του. Ίσως αισθάνεται αμήχανα να εκφράσει τα συναισθήματά του. Αντιθέτως, εάν ανακαλύψετε ότι λέει τη λέξη «συγγνώμη» με το παραμικρό, και ιδιαίτερα εάν είναι φοβισμένο τη στιγμή που το κάνει,  είναι επίσης σημαντικό να επικοινωνήσετε μαζί του και να κατανοήσετε γιατί συμβαίνει αυτό. Μπορεί πίσω από αυτό το πρότυπο συμπεριφοράς να κρύβεται κάποια πεποίθηση ότι είναι ένοχο για κάτι, ότι νιώθει πως κάνει συνεχώς λάθος, ή ακόμα να δηλώνει ένα παιδί συνεσταλμένο, που με το παραμικρό αισθάνεται την ανάγκη να απολογηθεί ή να αναλαμβάνει την ευθύνη για ό,τι δυσάρεστο συμβαίνει.

Το πιο σημαντικό απ’ όλα στη διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού είναι να είμαστε πραγματικά «εκεί» για εκείνο για όσο διάστημα «μεγαλώνει» και κοινωνικοποιείται. Μόνο σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να αφουγκραζόμαστε και να κατανοούμε τις ανάγκες του, τα «θέλω» του και τον τρόπο σκέψης και αντιδράσεών του!   

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό «Γονείς εν Δράσει».

Είστε ελεύθεροι να αναδημοσιεύσετε ολόκληρο ή μέρος του άρθρου με την προϋπόθεση να αναφέρεται το όνομα του αρθρογράφου και η πηγή (www.aeithalia.gr).